श्व़सन संस्थेतील महत्वाचा घटक म्हणजे फुफ्फुस होय.
मानवी शरीरात दोन फुफ्फुसे असून, डावे फुफ्फुस उजव्या फुफ्फुसापेक्षा लहान असते.
फुफ्फुसामध्ये श्वासातील ऑक्सिजन वेगळे होऊन रक्तात मिसळले जाते.
वायुकोशाला फुफ्फुसाचा कार्यात्मक व रचनात्मक भाग असे म्हणतात. प्रौढ व्यक्ती दर मिनिटाला 14 वेळा श्वास घेतात.
लहान बाळात श्वसनाचा वेग जास्त असतो. लहान बाळ दर मिनिटाला 40 ते 45 वेळा श्वास घेतात.
वृध्दामध्ये श्वसनाचा वेग कमी असतो.
आपण श्वास घेताना 21 टक्के ऑक्सिजन आत घेतो, तर उच्छवासाद्वारे 16 टक्के ऑक्सिजन बाहेर टाकतो.
0.03 टक्के CO2, आत घेतो, तर 4 टक्के Co₂ आपण उच्छवासाद्वारे बाहेर टाकतो.
नायट्रोजन 78 टक्के आत घेतो आणि तेवढाच बाहेर टाकल्या जातो.
महत्त्वाचे प्रश्न-
वृक्कामध्ये गाळण्याची क्रिया करणाऱ्या घटकाला नेफ्रॉन म्हणतात.
मानवी शरीरात सर्वात व्यस्त भाग हृदय होय.
अल्बर्ट आइनस्टाईन या शास्त्रज्ञाच्या मेंदूचे वजन 1230 ग्रॅम होते.
ॲडम हा पृथ्वीतलावर तयार झालेला सर्वप्रथम मनुष्य आहे.
युरीया हा यकृतात तयार होतो.
जांभाळी येण्याचे मुख्य कारण म्हणजे ज्यावेळी शरीरात CO2 चे प्रमाण वाढते त्यावेळी जास्तीत जास्त ऑक्सीजन आत घेण्यासाठी जांभाळी येते.
केस हे कॅरेटीन या प्रथिनापासून बनलेले असतात.
रक्तदाब हा धमण्यांच्या भित्तीकेवर मोजतात.
फुफ्फुस शीरे व्यतीरीक्त इतर शीरांमध्ये अशुद्ध रक्त असते.
स्वादुपींड ही अंतःस्त्रावी व बहिस्त्रावी असणारी एकमेव ग्रंथी आहे.
फुफ्फुस धमनी व्यतीरीक्त इतर सर्व धमण्या ऑक्सीजनयुक्त रक्त वाहून नेतात.
मानवी हृदय प्रत्येक ठोक्याला 75 मिलिलीटर रक्त ढकलते.
जठरात हायड्रोक्लोरीक आम्ल असते. हे आम्ल गरजेपेक्षा अधिक वाढले की अपचन होते.
प्रौढ स्त्रियांमध्ये स्वरतंतुची लांबी 15 मिमी तर पुरुषांच्या स्वरतंतूची लांबी 20 मिमी असते.
वृक्कामार्फत रक्तातील टाकाऊ पदार्थ व अनावश्यक पदार्थ वेगळे करुन मूत्र तयार केले जाते.
मानवी मुत्राशय हे स्नायूमय असून त्यावर चेतांचे नियंत्रण असते.
रक्तातून नायट्रोजनयुक्त पदार्थ बाहेर काढण्यासाठी व्याश्लेषण यंत्राचा वापर केला जातो.
चेतापेशींचे तीन प्रकारात वर्गीकरण केले जाते.
1. संवेदी चेतापेशी.
- प्रेरक चेतापेशी.
- सहयोगी चेतापशी.
मानवी मेंदूचा 2/3 भाग प्रमस्तिष्काने व्यापलेला असतो.
कर्प चेता म्हणजे मेंदूपासून निघणाऱ्या चेता. कर्पर चेतांच्या 12 जोड्या असतात.
हिपॅरीन हे रसायन मानवी शरीरात रक्त गोठू नये म्हणून कार्य करते.
हायपोथॅलॅमस या ग्रंथीच्या माध्यमातून मानवी शरीराचे तापमान समतोल राखण्यात येते.
एड्स चे विषाणू मानवी शरीरातील श्वेतपेशी (पांढऱ्या पेशी) या घटकावर परिणाम करतात.
एड्स चे विषाणू मानवी शरीरातील श्वेतपेशी (पांढऱ्या पेशी) या घटकावर परिणाम करतात.